Heb jij je verhaal op papier gezet en ben je toe aan een serieuze vervolgstap?
Dan is het tijd om professionals in te schakelen die je helpen om je manuscript nog beter uit de verf te laten komen zodat jij een boek publiceert dat je lezers raakt en waar ze van kunnen genieten.
Veel schrijvers weten niet precies welke stappen er na het schrijven (met of zonder schrijfcoach), herschrijven en eventueel proeflezen van hun verhaal volgen. In dit blog leg ik je daarom uit welk type professionals jou als schrijver daarbij ondersteunen, wat ze voor je doen en hoe hun werkzaamheden worden genoemd. En natuurlijk ook wat er van jou als schrijver wordt verwacht als de professional zijn werkzaamheden heeft afgerond.
Vooraf
Voorafgaand aan de verschillende redactionele stappen heb je je verhaal geschreven, heb je onderzoek gedaan naar het schrijven van fictie of verhalende non-fictie, ben je misschien begeleid door een schrijfcoach en/of heb je een schrijfcursus of -training gevolgd, schrijfhandboeken gelezen, boeken in jouw genre gelezen én heb je je verhaal herschreven – misschien wel tot vervelens aan toe – en mogelijk heb je ook proeflezers ingeschakeld. Oftewel je hebt flink geïnvesteerd in jouw verhaal. Er is veel tijd en misschien nog wel meer energie in gaan zitten en waarschijnlijk heb je er ook geld ingestoken.
Jij ziet inmiddels zelf geen mogelijkheid tot verbetering meer … en stiekem heb je ook wel even genoeg van je verhaal.
Maar … Je weet dat het nog beter kan, vindt eigenlijk dat het nog beter móét.
Dan is het tijd voor de verschillende redactionele stappen. Kortweg gaat het om de volgende redactierondes:
📚Stap 1 - Redactie
Redactie is officiële term voor het krijgen van inhoudelijke feedback op je verhaal van een redacteur. Dit wordt ook vaak inhoudelijke redactie en soms manuscript- of verhaalanalyse genoemd.
📚Stap 2 - Persklaar maken
Bij het persklaar maken wordt je verhaal tekstueel prettig leesbaar gemaakt door een persklaarmaker. Dit wordt ook vaak tekstuele redactie en soms technische redactie genoemd.
📚Tussenstap - Finale check
Bij de finale check wordt je volledige manuscript nogmaals inhoudelijk en tekstueel onder de loep genomen door een ervaren redacteur om de allerlaatste onvolkomenheden op te sporen.
📚Stap 3 - Correctie
Nadat je verhaal gezet is (door een zetter of vormgever in ‘boekvorm’ is omgezet), worden tijdens de correctieronde de laatste fouten uit je gezette document gehaald door een corrector.
Hierna licht ik iedere redactieronde uitbreidt toe, inclusief wat er van jou als schrijver wordt verwacht.
📚Stap 1 - Redactie
Redactie is officiële term voor het krijgen van inhoudelijke feedback op je verhaal van een redacteur. Dit wordt ook vaak inhoudelijke redactie en soms manuscript- of verhaalanalyse genoemd.
Je redacteur kijkt bij de redactie op hoofdlijnen naar de inhoud van je verhaal. Dus naar wat je te vertellen hebt.
Denk hierbij aan de volgende onderdelen:
📘plot, spanningsbogen, tempo
📘verhaallijnen en tijdlijnen
📘personages en perspectief
📘setting
📘geloofwaardigheid
📘dialogen, handelingen en acties
📘hoofdstuk-, scène- en alinea-indeling
Je redacteur geeft in opmerkingen in de kantlijn van je Word-document aan waar je verbeteringen aan kan brengen en meestal ook wat je al goed doet.
Door naast de verbeterpunten aan te geven wat je goed doet óf waardoor de redacteur geraakt wordt, weet jij wat goed werkt en waar je ‘meer van mag doen’.
Je redacteur zal soms voorbeelden uitschrijven om uit te leggen wat hij bedoelt of om te laten zien hoe het anders kan. Maar een redacteur herschrijft je manuscript niet.
De meeste redacteuren stellen ook een leesrapport op of maken een begeleidend schrijven. Hierin vat de redacteur samen wat hij in je manuscript heeft gezien.
Daarna ben jij aan de beurt. Je leest het begeleidend schrijven en bekijkt in je manuscript waarover je redacteur opmerkingen heeft gemaakt.
Dan is het tijd om te gaan herschrijven op basis van wat je redacteur heeft aangegeven én waar jij het mee eens bent. Want het is en blijft jouw manuscript en jij bepaalt wat je al dan niet aanpast. Weet wel dat je redacteur naar eer en geweten en met de beste bedoelingen feedback heeft gegeven.
Vaak is deze redactieronde inclusief een gesprek met je redacteur om je vragen of bedachte oplossingen te bespreken. Zit er geen gesprek bij de redactie, maar wil je dit wel graag dan kan je dit meestal aanvragen.
Heb je veel veranderingen doorgevoerd dan is het een goed idee om nog een (inhoudelijke) redactieronde te laten doen. Je redacteur kijkt dan hoe je de feedback hebt geïnterpreteerd en geïmplementeerd en let erop dat je geen inhoudelijke fouten hebt geïntroduceerd tijdens het herschrijven.
Hier vind je meer informatie over het redigeren van je manuscript. Door mij voor de
duidelijkheid inhoudelijke redactie genoemd.
📚Stap 2 - Persklaar maken
Bij het persklaar maken wordt je verhaal tekstueel prettig leesbaar gemaakt door een persklaarmaker. Dit wordt ook vaak tekstuele redactie en soms technische redactie genoemd.
Je redacteur kijkt bij het persklaar maken naar de woorden, zinnen en alinea’s die je hebt geschreven. Dus naar hoe je je verhaal hebt opgeschreven.
Denk hierbij aan de volgende onderdelen:
📘 herhaling en variatie: woorden, zinsbouw, zinslengte, handelingen & gebeurtenissen
📘overbodige woorden & stopwoorden
📘prettige leesbaarheid: actief schrijven, woordvolgorde & tangconstructies
📘schrijfwijze van namen, organisaties, steden, landen
📘woordkeus (rekening houdend met personage, genre en doelgroep)
De persklaarmaker leest je manuscript zin voor zin en geeft aan waar je je verhaal ‘strakker’ kan opschrijven. Hierdoor leest je verhaal vloeiender en prettiger.
Persklaar maken betekent letterlijk klaarmaken voor de pers. Wat ermee bedoeld wordt, is dat je manuscript na de persklaarmaakronde klaar is om gezet te worden, waarna een corrector het gezette document (een pdf-bestand) corrigeert.
De persklaarmaker zal in het Word-bestand van je manuscript in de tekst kleine dingen aanpassen, denk aan een tijdsaanduiding verwijderen of de woordvolgorde in de zin aanpassen ten behoeve van de leesbaarheid. Dit doet hij met de functie ‘wijzigingen bijhouden’ aan. Zo kan jij zien wat hij heeft aangepast en kan je dit accepteren of weigeren.
Ook zal hij bijvoorbeeld passieve zinnen aanwijzen en suggesties voor woordkeus geven met behulp van opmerkingen in de kantlijn. Voor herhaling van woorden of herhalende zinsbouw gebruikt een persklaarmaker vaak een kleurtje.
Een persklaarmaker gaat veelal aan de slag in je tekst, maar ook hij herschrijft je manuscript niet.
Komt de persklaarmaker nog een laatste inhoudelijke omissie tegen dan zal hij dit natuurlijk aangeven.
Als je je persklaar gemaakte document ontvangt, krijg je van je persklaarmaker vaak ook een (kort) overzicht met dingen die hij herhaaldelijk tegenkwam en een lijstje met je stopwoorden.
En dan ben jij weet aan zet.
Je gaat wijziging voor wijziging je manuscript door en accepteert of weigert ze stuk voor stuk.
Verder ga je aan de slag met de geplaatste opmerkingen.
Ook voor het verwerken van de feedback van je persklaarmaker geldt: het is en blijft jouw manuscript en jij bepaalt wat je al dan niet aanpast. Weet wel dat je persklaarmaker naar eer en geweten feedback heeft gegeven en jou wil helpen om een zo goed mogelijk manuscript te publiceren.
Snap je een voorgestelde wijziging of opmerking niet en kan je het op internet niet vinden? Vraag dan je persklaarmaker om uitleg.
Hier vind je meer informatie over het persklaarmaken van je manuscript. Door mij voor de duidelijkheid tekstuele redactie genoemd.
📚 Tussenstap - finale check
Bij de finale check wordt je volledige manuscript nogmaals inhoudelijk en tekstueel onder de loep genomen door een ervaren redacteur om de allerlaatste onvolkomenheden op te sporen. Je kan de finale check ook inzetten als second opinion, twee zien tenslotte meer dan een.
Dit is een nieuwe dienst die ik aanbied aan auteurs die het allerbeste manuscript willen publiceren. Na de inhoudelijke redactie en het persklaar maken neem ik je manuscript minutieus door en geef aan welke omissies er nog in het verhaal zitten en wat er tekstueel nog verbeterd kan worden.
Denk hierbij aan de volgende onderdelen:
📘Laatste plotfouten
📘Laatste tijdlijnfouten
📘Laatste tegenstrijdigheden
📘Onbedoelde perspectiefwisselingen
📘Foutieve dialoogindeling
📘Foutieve alinea-indeling
📘Zinnen die niet goed lopen
📘Woorden en zinnen die niet bij de doelgroep, het genre of je personage passen
📘Getallen in cijfers die in woorden horen
📘Een enkele herhaling van woorden op korte afstand
Bij de finale check wordt je manuscript hoofdstuk voor hoofdstuk, scène voor scène, alinea voor alinea en zin voor zin doorgenomen om alles wat nog net niet klopt eruit te halen.
In je Word-bestand wordt gewerkt met de functie ‘wijzigingen bijhouden’ aan en met opmerkingen in de kantlijn voor suggesties, vragen aan jou en uitleg over voorgestelde wijzigingen.
Kom ik punten tegen die op verschillende manieren gedaan zijn – denk aan werkwoordspelling (je wil(t) ik hou(d)), cursiveringen, beletselteken, klein kapitaal of wel of geen komma tussen de werkwoorden van een ander werkwoordelijk gezegde – dan overleg ik met je zodat ik weet wat jij wil dat we aanhouden.
Ook worden achtergebleven dubbele spaties, zachte enters en het inspringing na witregels aangepast.
Daarna ontvang je je Word-bestand weer en ga jij er doorheen om punt voor punt te bekijken wat ik heb aangegeven en aangepast. Heb je vragen of twijfel je ergens over dan ben ik bereikbaar.
Nu is je manuscript écht klaar om gezet te worden.
📚 Stap 3 - Correctie
Nadat je verhaal gezet is (door een zetter of vormgever in ‘boekvorm’ is omgezet), worden tijdens de correctieronde de laatste fouten uit je gezette document gehaald door een corrector.
Je corrector corrigeert de zetproef. Dit is de eerste versie van het gezette bestand en is een (geprinte) pdf. Dit zetten wordt meestal in InDesign gedaan.
Wanneer je manuscript gezet is, is het van een stapel A4’tjes in ‘echte’ boekbladzijden omgezet. De pagina’s zijn kleiner, ongeveer A5 formaat, de marges staan goed, het lettertype is geschikt voor drukwerk en er is meestal gewerkt met afbreekstreepjes. Je ziet voor het eerst, zij het digitaal, hoe je gedrukte boek er straks uit komt te zien.
De corrector let onder andere op:
📘 spelling
📘 grammatica
📘 interpunctie
📘 hoofdlettergebruik
📘 klein kapitaal
📘 cursiveringen
📘 inspringen
📘 afbreekstreepjes
📘 weduwen en wezen
Je corrector werkt hierbij in de pdf van je zetproef, een enkele corrector corrigeert op papier.
De reden dat sommige correctoren op papier corrigeren is dat je dan meestal meer fouten uit een zetproef haalt omdat je op papier anders leest dan wanneer je digitaal corrigeert.
Vervolgens krijg jij je gecorrigeerde zetproef weer terug in je mailbox of brievenbus en bekijk je welke wijzigingen je wil doorvoeren en welke niet.
Vervolgens stuur je de wijzigingen naar de vormgever die ze verwerkt.
Proefdruk
Daarna is het tijd voor de proefdruk en kijk je of alles in de (digitale) proefdruk goed staat.
Geef jij zelf je boek uit dan kan ik je het e-book ‘Yes! Je boek gaat naar de drukker. Waar let je op?’ van harte aanbevelen. In dit e-book vind je alle informatie over waar je op moet letten bij het drukken van je boek overzichtelijk bij elkaar. Dat gaat van de Franse titelpagina en het colofon, via inspringen en uitvullen naar weduwen en wezen en eindigt bij je achterflap.
Maar ook als je via een uitgeefplatform of (kleine) uitgever uitgeeft, is het heel nuttig om goed te weten waarop je allemaal moet letten als je de drukproef van je boek ontvangt.
Je krijgt tenslotte slechts een kans om een goede eerste indruk te maken, en het eerste wat een lezer van je boek ziet, is hoe het gedrukt is …
*
Waar je in dit blog ‘je’ leest – waarmee ik ‘jou als schrijver’ bedoel als je zelf je boek uitgeeft –, kan je ook ‘je uitgever’ of ‘je bureauredacteur’ lezen als je je boek via een uitgever uitgeeft.
Meestal laat je je manuscript eerst inhoudelijk en tekstueel redigeren voordat je het instuurt naar een uitgever omdat je dan de grootste kans maakt op een ‘ja, we willen je manuscript uitgeven’. Daarna wordt je manuscript opnieuw geredigeerd en persklaar gemaakt om te zorgen dat het binnen het fonds van de uitgever past en omdat de uitgever er zeker van wil zijn dat hij een boek uitgeeft met de kwaliteit die de lezers verwachten.
Waar je in dit blog ‘hij’ leest, kan je ook zij of een ander voornaamwoord lezen, ik heb consequent hij gebruikt voor de leesbaarheid.