Werken met proeflezers. Waarom en Hoe?

Je hebt je verhaal op papier gezet

 

Na vele weken, of misschien wel maanden, achter je bureau heb je je verhaal opgeschreven. Ga je een redacteur inschakelen of je manuscript opsturen naar uitgevers? Dat is een behoorlijke stap.

Je hoort andere auteurs weleens over proeflezers of ziet oproepjes voor proeflezers op social media voorbijkomen. Zou werken met proeflezers ook iets voor jou zijn?

 

 

In dit blog leg ik uit waarom het slim is om proeflezers in te schakelen voor het verbeteren van je manuscript en krijg je tips hoe je dit kan doen.

Waarom proeflezers?

 

Een proeflezer kijkt met een frisse blik naar je verhaal en kan je vertellen wat hij ervan vindt. Zelf zit je zo ‘in je verhaal’ dat je bepaalde dingen niet meer ziet.

Waarom dan een of meerdere proeflezers en geen (verhaal)redacteur? Ik zou beide doen. Eerst werken met proeflezers, daarna een redacteur en, indien gewenst, een corrector inschakelen.

Proeflezers kunnen je zeer nuttige feedback geven, ze halen vaak de grovere fouten en onvolkomenheden uit je verhaal en zijn – toch niet geheel onbelangrijk – meestal goedkoper dan een redacteur.

 

 

Wie kan je inschakelen als proeflezer?

 

Niet iedereen die kan lezen, is geschikt als proeflezer. Mensen in je directe omgeving zijn meestal ontzettend trots op je en vereerd dat je ze vroeg om je verhaal te lezen. Ze zullen daarom niet altijd kritisch genoeg zijn en dat is wel nodig.

Wie kun je wel vragen? Veellezers, bevriende auteurs, professionele proeflezers en bijvoorbeeld redacteuren in opleiding.

 

 

Kenmerken / karaktereigenschappen van je proeflezers

 

Daarnaast is het belangrijk om je af te vragen welke kenmerken of karaktereigenschappen iemand moet hebben. Wil je proeflezers die vallen in de doelgroep van je verhaal? Of juist ook een of meerdere mensen die niet in de doelgroep vallen omdat ze anders naar het verhaal kijken óf om erachter te komen of de doelgroep die jij voor ogen hebt wel echt je doelgroep is? Misschien is je doelgroep wel breder dan je dacht.

 

De kenmerken waar je aan kunt denken:

-         Man / vrouw / hen

-         Hetero/homo/LHBTIQ+

-         Leeftijd

-         Geloofsovertuiging

-         Woonplaats, geboorteplaats, land van herkomst

-         Sociale omgeving, hobby’s en beroep

-         Ervaringsdeskundige of juist niet

 

 

Hoe kom je aan proeflezers?

 

Misschien zit je in een schrijfclub of ben je – digitaal – bevriend met andere auteurs? Vraag eens of zij ervoor openstaan om je verhaal te lezen en van feedback te voorzien. Als wederdienst kun je hun verhaal misschien wel proeflezen? Ook daar steek je veel van op.

Een andere mogelijkheid is een vriend of kennis vragen die veel leest, het liefst in het genre waarin jij schrijft. Wees er wel zeker van dat deze persoon eerlijke feedback durft te geven.

 

Ook kun je via je socialmedia-account(s) of je website een oproep doen voor proeflezers. Gebruik dan bijvoorbeeld de hashtag proeflezer,    proeflezergezocht of proeflezergevraagd. Er is zelfs een Facebookgroep speciaal voor dit soort oproepen: Proeflezers vinden.

 

Waar kan de proeflezer op letten?

 

Waar de proeflezers op kunnen letten is natuurlijk zo breed als wat jij aan ze vraagt. Toch geef ik wat veel genoemde punten:

-         Is het verhaal begrijpelijk?

-         Is de opbouw van het verhaal logisch?

-         Zitten er plotfouten of plotholes in?

-         Zijn de personages levensecht?

-         Kan ik me inleven in de hoofdpersoon/hoofdpersonen?

-         Is er te veel of te weinig informatie?

-         Wordt het verhaal ergens saai of langdradig?

-         Vanaf waar zit ik in het verhaal?

-         Is het verhaal origineel?

 

Sommige proeflezers letten ook op zinsbouw, spelling en grammatica. 

 

 

Deadline

 

Het is handig om met je proeflezers een deadline af te spreken. Anders kan het zijn dat je maanden aan het wachten bent op de feedback, die soms helemaal niet meer komt. Zonde van je kostbare tijd.

Wat de deadline is, hangt af van de omvang van je manuscript en de complexiteit. De meeste auteurs houden zo’n drie à vier weken aan. Langer of korter kan ook. Stel dat je een goede proeflezer op het oog hebt die pas over een maand kan beginnen, dan is het wachten de moeite waard.

 

 

Beloning

 

Denk ook alvast na of je je proeflezers wil belonen. Het is zeker niet verplicht, maar wordt wel gewaardeerd.

Waar kun je dan, naast eeuwige dank, aan denken: een vermelding in het dankwoord en/of een exemplaar bij publicatie, een boekenbon, een bos bloemen of …

 

 

‘Sollicitatieprocedure’

 

Hoe weet je of de feedback die je ontvangt nuttig zal zijn? Wie kan goed onderbouwde feedback geven? Aan ‘dit is goed’ heb je niks, maar ook alleen ‘dit vind ik stom’ is geen zinvolle feedback. Om je verhaal te kunnen verbeteren, heb je feedback nodig die onderbouwd is. Waarom is iets goed of niet? Met ‘je plot klopt niet’ kun je niet uit de voeten, wat klopt er niet aan?

Daarom is het verstandig om je proeflezers eerst een deel van je verhaal of een door jou geschreven kort verhaal voor te leggen en daar feedback op te vragen. Zij kunnen kijken of je schrijfstijl bij hen past en jij kunt een inschatting maken of hun feedback je verhaal vooruit helpt.

 

Sommige proeflezers doen dit vaker, je kunt vragen welke boeken ze hebben proefgelezen en wat voor feedback ze toen hebben gegeven die daadwerkelijk verwerkt is in het boek. Ook kun je vragen of ze referenties hebben. Misschien heeft je proeflezer wel een website met reviews?

 

 

Aantal proeflezers

 

Oké, nu weet je wie je als proeflezer kunt vragen, waar je ze kan vinden, wat ze kunnen beoordelen en hoe jij kunt selecteren wie je als proeflezer wil. En dan, door hoeveel mensen laat je je verhaal lezen?

Altijd lastig en zeer persoonlijk. Realiseer je, zoveel mensen, zoveel wensen én niemand heeft de waarheid in pacht.

Om een beetje een idee te krijgen wat een ‘gemiddelde’ proeflezer van je verhaal vindt, kun je kiezen voor zo’n drie tot zes proeflezers. De gemene deler kun je dan uit de feedback halen.

 

 

Hoe ga je om met de feedback?

 

Als je werkt met proeflezers zul je veel feedback krijgen, soms is deze tegenstrijdig. Wat de een goed vindt, vindt de ander niks.

 

Bedenk dat je proeflezers je willen helpen, de feedback met de beste bedoelingen hebben gegeven.

Blijf vooral dicht bij jezelf, wat voelt voor jou goed? 

Verwerk waar je het mee eens bent, wat je niet kunt plaatsen, leg je – tijdelijk – aan de kant. Misschien denk je er later anders over, en zo niet, ook prima. Het is en blijft jouw verhaal.

In een later blog ga ik uitgebreider in op hoe je om kunt gaan met het verwerken van feedback. Dat is te veel informatie voor dit blog.

 

 

Meerdere proefleesrondes

 

Als je de feedback hebt verwerkt, kun je ervoor kiezen dezelfde of andere proeflezers te vragen hoe ze je verhaal nu vinden. Zo kun je toetsen wat het effect is van je aanpassingen.

 

 

Nog een tip:

  

Lever je manuscript zo schoon mogelijk aan bij je proeflezers. Hoe minder herhalingen, kromme zinnen en tik-, spel-, grammatica- en interpunctiefouten er in de tekst staan, hoe beter zij zich kunnen concentreren op hun taak!

 

Welke informatie zet je in je oproep voor proeflezers?

 

Wil je een oproep doen voor proeflezers? Dit is een handig overzicht van wat je in je oproepje kan zetten:

Verschil tussen proeflezer en redacteur

 

Tot slot wil ik aangeven dat er een verschil is tussen proeflezers en redacteuren die inhoudelijke redactie doen. Een redacteur is een specialist op het gebied van verhalen en teksten en je proeflezers zijn weer specialist op hun vakgebied. Vraag mij als redacteur bijvoorbeeld niet om je boekhouding te doen of om een cv-ketel te installeren 😅. 

 

Daarmee wil ik zeker niet zeggen dat proeflezers niet kunnen helpen om je verhaal beter te maken. Dat kunnen ze absoluut!

En dan?

 

Proeflezen achter de rug? Of misschien heb je besloten niet met proeflezers te werken?

 

De volgende stap richting uitgeven kan het inschakelen van een redacteur zijn. Ook als je via een uitgever wil uitgeven, is redactie door een onafhankelijke redacteur belangrijk om een zo goed mogelijk manuscript aan te kunnen bieden bij een potentiële uitgever.

Vond je dit interessant?

 

Lees de andere blogs op deze website. Ook komen er steeds nieuwe blogs online met tips over het schrijven en uitgeven van je boek.

Als je me volgt op social media ben je als eerste op de hoogte als ik een nieuw blog plaats.